Trump heeft de aanval op de EU als geopolitieke entiteit geopend. De Amerikaanse veiligheidsparaplu boven Europa maakt plaats voor een dik, donker Russisch wolkendek. Het laat Europese taboes in recordtempo sneuvelen: gemeenschappelijke schulden, soepelere begrotingsregels, extra investering van €800 miljard, het Duitse schuldenplafond, en een Frans-Britse nucleaire doctrine. Alles om de Europese afschrikking op orde te krijgen. De andere aanval – die op de regelzettende macht van de EU – blijft daarentegen nog onbeantwoord.
Twee zinnen in Vances toespraak onthulden de Trumpiaanse perceptie van Europa. Sinds de veiligheidsconferentie in München spoken deze door mijn hoofd: ‘For years we have been told that everything we fund and support is in the name of our shared democratic values. Everything from our Ukraine policy to digital censorship’. Met andere woorden, het arrogante, vingerwijzende Europa parasiteert op de Amerikaanse afhankelijkheid onder de pretentie van gemeenschappelijke waarden. Het venijn zat ‘m echter in de staart. ‘Ons’ Oekraïne-beleid zette Vance op één lijn met digitale censuur.
Daarmee veronachtzaamde hij niet alleen de Europese veiligheidsbelangen, maar hekelde hij ook ons regelzettende vermogen, vooral voor techgiganten. Het wegtrekken van de Amerikaanse veiligheidsparaplu toont een duidelijk verwantschap met de aanval op de EU als regelzettende macht. De EU lijkt namelijk als enige opgewassen tegen de Amerikaanse high tech oligarchie.
De Europese Commissie deelde op basis van DMA, GDPR en mededingsrecht verscheidene miljardenboetes uit aan Apple, Google en Facebook. Daarmee beperkt EU-regulering de digitale speelruimte en de monopoliepositie van de techgiganten. Het belang van onze regelzettende macht kan maar moeilijk overschat worden, zeker nu het AI-tijdperk is aangebroken.
Het verwondert niet dat Musk en Zuckerberg de MAGA-trein aansturen op een frontale botsing met de EU als geopolitieke entiteit. ‘’Als een ander land een belangrijke Amerikaanse industrie op deze manier zou targeten, zou de Amerikaanse regering reageren’’, aldus Mark Zuckerberg.
Van economische gigant tot ‘s werelds regulant
De EU dreigt zodoende slachtoffer te worden van haar (enige?) geopolitieke succes. Het fundament van dit succes wordt beeldend geïllustreerd door het cliché “Europa is een economische gigant, een politieke dwerg en een militaire worm”. Het is stiekem niet helemaal accuraat, maar onverminderd treffend beschrijft het Europa’s huidige positie. De economische kracht legde de EU bepaald geen geopolitieke windeieren. Navenant onze economische kracht groeide ons vermogen om regels vast te stellen, die ook elders in de wereld veel navolging genieten. Aan deze positie heeft de EU een groot deel van haar geopolitieke invloed te danken.
Pijnlijk genoeg staat juist deze invloed onder druk. De druk werd al trendmatig opgevoerd door de relatieve afname van het Europese BBP ten opzichte van de wereldwijde economie – van grofweg 20% in 2005 tot 15% voorspeld in 2030. Maar de gure wind vanuit Washington dreigt het regelzettende vermogen van de EU versneld te eroderen.
Nu Europa aan de vooravond van haar broodnodige militaire en (geo)politieke revolutie staat, is dit een alarmerende ontwikkeling. Die schreeuwt om een sterke Europese tegenreactie. Het is weliswaar minder urgent dan de directe Russische dreiging, maar niet minder belangrijk. Alles op alles moet worden ingezet om de regelzettende macht van de EU te beschermen en versterken.
Met de vervolmaking van de interne markt en grootschalige investeringen in onze industrie, defensie, innovatie en energie kan het Europese relatieve aandeel in de wereldeconomie stabiliseren. Toch moet de EU via drie wegen inzetten op een hefboomeffect voor haar regelzettende macht, door:
1) De handelsrelaties met andere middenmachten te intensiveren. Dan diversificeert de EU niet alleen weg van de Chinese en Amerikaanse afhankelijkheid, maar kan zij het handelszwaartepunt verleggen en daarmee een nog grotere stempel drukken op de mondiale handelsregels en AI-regulering. Een bijkomende gunstige ontwikkeling is dat de regulering van AI en sociale media wereldwijd steeds hoger op de politieke agenda prijkt.
2) Kleinere landen, met name in het Mondiale Zuiden, te helpen een vuist te maken tegen techgiganten. Die behoefte is aanwezig. Bied uitgebreide juridische ondersteuning voor het ontwikkelen van binnenlandse regulering en versterk hun positie in internationale organisaties bij disputen en geschillen.
3) De euro nadrukkelijker te positioneren als betrouwbaar alternatief voor de dollar, als handels- en reservemunt. Het aandeel van de euro in de wereldwijde officiële buitenlandse valutareserves bedraagt ongeveer 20%, de dollar een kleine 60%. Tijd voor een stevige inhaalslag.
Tot slot, pleeg zo snel mogelijk een symbolische doch effectieve daad jegens de techgiganten: verbied verslavende functionaliteiten op sociale media, verhoog de belastingen op hun advertentieinkomsten, bestraf het schenden van intellectueel eigendom en verplicht het openstellen van alle algoritmes. Of om met Trump te spreken: the EU was formed to screw the American high tech oligarchy.
